LAIRAM HI A CHIA HRINGHRAN KO RUA

LAIRAM HI A CHIA HRINGHRAN KO RUA

 

By       Dr. Hmuh Thang

 

A Kan Siik

 

Kan Lairam uktu a simi pakhat nih nikhat cu a kan siik.Laimi hi vawlei cung ram kip nan phan. America , Canada , Australia , Denmark , Sewden , Norway ....a naibik Malaysia nan phan. A rum deuhmi nih Yangon le Mandalay nan phan. A derlei ah Kalaymyo tal ah nan phan dih. Lairam ah a ummi tham cu, a kal kho lomi pei nan si ko cu. Lairam a daw taktak i, a taangmi cu chim tlak lo.

 

Nan ram in zeidah a chuak? Sui, ngun, lungvar, daar, lungmeihol, zinan a chuak maw? Vawlei thilchuak zeidah nan ngeih? Ti chung thilchuak zeidah nan ngeih? Lamphah dingah lunghak hmanh a um tung lo.Kawlrawn ah, motor kal khawh nak dingah tiin thetse kha kuli laak in kan hlawhter hna.Nannih Laimi nih thetse bi khat ah sing khat le thong sawmli nan pek.Kawl rawn i hlonh cawk lo mi kha, man tampi pek in nan cawk. Cathiam zong nan um maw, ruat u.Tanghra awng cu nan milu tuak cun nan tam pah ve nain, ca a thiam tatak le distinction tampi, a mark sangpi in a awngmi nan um maw? Professional line a hmu khomi pa zeizat dah nan um? Laimi cu an ding, miding mitha an si kan in ti hna i, atu nan din ti tung lo.Nan i hlenthawi ning, lih nan chim ning, Embassy nan hlen ning hna, ramdang in an kuatmi phaisa i nan i hlen ning, hi thil hi a tha maw? Fakpi in ruat u.

 

nan lohlak ning, nan caah lakphak cing u ti zongah a cing duh lomi, ka cin ko, an thi dih tiin mi a hlengmi, nichuah lai lawng i thawh a hmangmi, suimilam pakua-hra lawngah lakal aa thawhmi, zudin vialah zingzan a ding khomi, Pastor te le upa cawnpiaknak zong a ngai duh lomi, nan i remh dih a hau cang, a ti.

 

Mirum nan um maw? Ruat u.Hakha Thantlang ah pumpak in motor tha a ngeimi pa zeizat? Tlakrawh inn tha a ngeimi pa zeizat? Phaisa tlawmpal nan ngeih deuh cangka, nan biachim, nan awchuah aa dang.Nan lungput a puam. Keimah timi lungput nan ngei.Ram duah hlah ti zongah nan duah, pangpar lak duh ah thing hau hlah ti zongah nan hau.lairam hi a rauh hlan ah, tlang cung thetse ram ah aa can lai hi nan hngal maw?

 

Ramsa, tizu ngacel an um ti maw? Thingthei hanghnah tah, ziah Pakokku nih an in zuar hna.Facang nan i za maw? Fongvei nan i za maw? Ziah Kalaymyo facang nan cawk, a ti.A phunphun in a kan siik.A kan cawnpiak.A hmaan taktak fawn.

 

 

Khua Ka Ruat

 

Khua ka von ruat ve. Ka ngaih zong a chia. Ka ning zong a zak. Ka thin zong a hung.Vawlei thilchuak, tichung thilchuak kong ka ruat, a hman.Innsak kan duh ah thetse hmanh Kalaymyo in cin khat ah sing khat le sawmli kan pek taktak.Laitlang in tanghra awng mi ah mark sang taktak an tlawm hoi.

 

Asinain, ziah..... Yangon , Mandalay in tanghra a awngmi chungah mark sang a hmumi an um len ko tung. Ziah, US i a ummi kan fale nih President award te hna an i hmuh sek len ko tung.Lai thluk nih vawleicung thluak a phak ve ko tung.Lai thluak a chiat tung lo.

 

Ziah, Lai mirum vialte nih Yangon , Mandalay , Kaleymyo ah an kan peemtaak dih? Ziah Lai mifim cheukhat nih ram dang ah an kan peem tak? Ziah kan Laimi tam ial nih ram dang ah an kan peemtaak? Ziah kan Laimi tampi Malaysia ah kuli an tuan? A phunphun ka ruat.

 

 

Ka Ngaih A Chia

 

Ni khat cu Bongva Mekazin ka rel.Pu Lian Uk nih, Hakha nungak pawl nih Sony an phuahmi hla " Nang cu va kal cang ai law...., ngaih zawn ahcun kan tlawng than te law, saisiva iang Ngun Doi tta" timi ka vun rel dih ah khan, pasal pi ka mitthli a tla ruangmang ko. Aw, ramdang chuak kan unau a cheu pawl cu, Lairam an ngaih caan a um ve ko mu, ka ti. " Ram nuam tlawng hmanh ning, maw chilchial te lang lai pei ti in, khoi maw Lai khua kha, lungleng in ka ngai riangmang tawn" timi Saya Kaw Kaw hla kha ka lungah a chuak colh.Keimah zong Yangon ka tlawn i sau deih ka rauh hmanh ah Lairam tlimno le compa-ek hmanh ngaih ka hmang ve.Meithang zaam cu chim rih hlah.

 

 

Globalization hi mi tampi nih uar a si nain, miphun sinak he pehtlai in cun ka huat hoi.Zeidang hunchonak lei ah cun ka uar ve sawk. Vawlei a huncho tuk ve cang caah, nihin America i a cangmi, Thanthlang in nihin ah kan theih colh.Ramleng chuak kan unau pawl an lunglennak, an lunglawmhnak kan theih colh.Miphun tlau lai cu siang hrimhrim lomi ka si ve caah ramleng chuak kan unau, kan hawikom pawl hi, ka ngaih bia hna he, a cheu cu an duh na lo bu te in an loh thai lai ka ruah khawh lo ruang te hna ah hin, ka mitthli tlaak caan a tampi.

 

 

Cu lawng si loin, kan ram i thleng seh law, na rak kir hnga maw? tiah kan hal hna i, " Vancung in hell ah ahodah a kir duh lai" tiah telephone in an kan chawnh timi bia ka theih hrim lio ah cun, ka hnak ah fei in an ka chunh ti tluk in ka tuar.

 

 

Kaa Lawmhnak

 

Bongva Mekazin thiamthiam ah, ka fanaule Rosie Ngun Tha Par bia ka von rel i, lawmhnak in ka khat. Fa fimte, miphun dawtu, Pathian nih thluachuah pe seh tiah thla ka cam piak. A bia nih ka hna a ka ngamter. Cu hlei ah, kan Lairam caah ruahnak, thazaang a chuahtu hna dihlak, Bethel Clinic a bawmtu, Hakha Agape Clinic a bawmtu, CCC Library building bawmtu, CACC a bawmtu hna, CRDP a bawmtu hna, mah le khua le ram caah a si khawh chung in a tuaktaantu le a lungre a theimi dihlak cungah lawmhnak tampi ka ngei.

An mipum in kan umpi hmanh hna hlah sehlaw, an thinlung in Lairam le Lai miphun a dawtu hna cungah ka lunglawmhzia ka chim kho hoi lo.

 

Bia Lungduh le Ka Siaherh Bia

 

Central Political Training kan kai lioah, Political Science a kan chimtu Lecturer U Tin Oo nih " Shan le Kawl an i um i Shan Kawl" tiah auh a si.Cu pa cu Kawl nu he an i um i, an fa cu Kawl Kawl ah aa cang," tiah a rak kan cawnpaikmi bia hi atu tiang ka hnathlam ah a caam peng. " Vawlei dolh ruangah miphun a tlau lo, minung nih minung a dolh lawngah miphun a tlau" tiah Kawl phungthluk a um cu hngalh dih a si.Tiva cu Rili ah a loh phung a si.

 

A ngaingai ti ahcun, thli thiang, ti thiang, khuacaan tha a ngeimi kan Lairam te hi, ram tha rak siseh law, Lai miphun kan um ti hnga lo.Kahpia asiloah miphun dangah kan i cang dih cang hna.Kan ram a chiat ruangah, kan Lairam, hler te in, Lairam ah kan um kho lo. Mah holh hmangin, mah miphun lawng bak umnak hmun cu Kawlram chungah Lairam lawng a si cang. Kan tlangsang le kan horkuang nih a kan ven dah kaw.Kan hruh kan sifah zong nih a kan ven da kaw.Rak fim usih, rak rum usih law, Laimi kan sinak tuan ah a lo cang hnga-ti law.

 

Major Son Khaw Lian le Pu Chan Kian Bia

 

Chin Usi Chairman a rak tuanmi Major Son Khua Lian nih, ka mangah cun Tidim holh in kan holh nain, ka von i hlauh i, ka cang ahcun Kawl holh in ka holh a hau, tiah ngaihchia ngai in a rak chim, an ti.

 

Pu Chan Kian cu a fanu le Kalaymyo ah an peem.An sawm len i a duh lo. " Ka tawka in funghreu a chuah lo paoh ahcun Kawl ah cun ka pem lai lo," a ti hna.A fapa le a tu le he Congthia ah an um ko.A fanu le cu miphun dang ah an i cang.Major Son Khaw Lian zong cu ti bantukin a liam ai cang.

 

Cucaah, i ralring usi luau ! Globalization chan kan si hih.Kan umnak ram miphun ah, kan duh zong duh lo zongah kan i cang te ko lai.Kum 5o hmanh kan rau lai lo.

 

Cucaah Ramleng kal/um hi

 

1. Fimthiamnak cawnnak ah

 

2. Tangka chawva kawlhawlnak ah siseh law, loh behnak ah hmang hna hlah usih. Miphun tlau cu siang hlah usih.

 

Democracy a chuak deng cang. Kan ram khua a dei deng cang. Kan Lairam nih, mifim mithiam tampi a herh.Uktu hruaitu thatha a herh.Sibawi thatha, Engineer thiamthiam, lothlawh lei le cinthlaknak tampi,satil arva zohkhenh thiamnak phunphun, saya thatha a herh. Mirum tampi, super market tampi, Americhin company nak thatha a si mi company ngan pipi, tampi a herh.

 

Cucaah, na fim na thiamnak le, na ngeihchiah na chawva he rak kir ko.Lai miphun a kilvengtu Lairam chiate nih an hngah ko.Sersiam a duh.Tamh a duh.Nangmah thengte an herh.Ke thluan in, thadam in, khua na sa te ko lai.