TLANGTAR: KHRIHFA KAN SI TAK TAK MAW?

Lamkaltu 11:26

By Johny Uk

Biahmaithi:

Ka hmuhning le ka pawm ningah, Krihfa ti mi hi Biaknak (Religion) pakhat men men ah ka ruat bal lo. Khrihfa  cu Biaknak nak in a sang deuh. Minung tampi nih Krihfa hi Biaknak (Religion) pakhat men men kan hmuh ton caah kan nunzia le kan um tuning hi biaknak dang pawl he kan i dan lonak asi. Khrihfa cu Biaknak men ah ruat lo in biaknak (Beyond Religion) ah kan ruah khawh ahcun cu nih cun kan nun, na ruahnak, kan tuahserhnak zong a kan thlen lai ti zumhnak ka ngei. Cu caah Biaknak le khrihfa an i dannak hi tlawm tein fian ter ka duh.

Biaknak le Khrihfa an i Dannak

Kan khrihfa pa (Church Fathers) pawl nih cun “Christianity is not religion” ti an pawm i an nun le an tuahserh nak zong in an langhter. Biaknak ti mi hi vun fianter ta usihlaw, Biaknak (Religion) timi cu minung thlarau nih hin keimahnak in thil a ti kho deuh tu, a thawng deuh mi huham a ngei deuh mi a um ti a theih peng i cu cu a hlam i a kawl. Cu a kawlnak hmun cu Biaknak kan ti mi cu asi. Khrifa cu Pathian sin in a tlau cang mi misual kha Khrih hmang in Pathian nih a kan kawl than i a kan hmuhnak hmun kha asi. Minung nih Pathian kawlnak hmun si lo in Pathian nih minung a kawlnak kha Khrihfa cu asi. Biaknak cu minung Pathian theih, hngalh (Knowledge) i zuamnak hmun asi. Anselm nihcun “Pathian kong hi ka hgalh dih caah ka zumh, ka biak si lo in, ka zumh i ka zumhnak nih a mah hngalhnak ah a ka hruainak hnga caah asi ati”. Biaknak cu Pathian kong hngalhnak hrama bunh i Khrihfa tu cu zumhnak ah hram a bunh. Zei he dah a lawh ti ahcun Biaknak cu a thur mi thil suk dingin tikhur i va kalpi mi he aa lo i Khrihfa cu thianh cia in tikhur in rak kirpi thil thiang he aa lo. Cu caah biaknak cu thianh i timhnak hmun asi i Khrihfa tu cu Khrih thisen ah thian cang mi kha asi. Hi thil vialte kan zoh tikah Biaknak le Khrihfa kan i dan nak fiangtuk in a lang i a hlei ce in kan biak mi Pathian hi Biaknak dang i an Pathian lakah Pathian nung (gods of God) asi ti hi Khrihfa nih kan i dirh pi peng a hau tiah ka ruah. Khrihfa hi Biaknak asi lo ti kan theih fiannak nih hin nitin kan nunzia biaknak minung pawl he kan i dannak zong tampi a langhter lai.

Hmakhat Thil Sining (Immediate Context)

Biakam thar chung ahhin Khrihfa ti mi biafang hi hika Lamkaltu 11:26 lawngah kan hmuh khawh i cu cu an mah tein an i auh kha si lo in Greek zumlotu hna nih a kum in an nunzia an zoh hna hnu ah Khrihfa (Krih bantuk asi mi, Krih nunzia a ngeimi) tiah min an rak pek hna. Steven an thah hnu ah hremnak cu a dai lo i a karh chin i Jesuh zumtu hna cu a pawngkam ram ah an tli atu chan holh in cun refugee in ramdang cio ah an va um hna. Mi cheu Cyprus le Cyreen in Antiok khua ah an ra i thawngtha bia kha Greek mi sinah an chimh hna. Kan um nak hmun kip ah Khrih thawngtha phuan hi Jesuh zultu,zumtu nunzia asi.(11:20-21)

Thawng pang kha Jerusalem Khrihfabu (Mother Church) sinah a phanh tikah Barnabas cu va veh awk ah an thlah. Amah lawng si lo in Saul kha a va kawl i a hmuh tikah a ratpi ve. Pathian rianah thazang a der mi mawhchiat si lo in thazangpek hi zumtu dir hmun tu asi deuh rua. Kumkhat chung Khrih thawngtha an chimh hna hnu ah zum lo tu pawl nih an nun an zoh hna tikah an nih cu Khrihfa (Khrih bantuk nunning a ngei mior Khrih bantuk asi mi) tiah dawtnak min an pek hna.

Kan tlangtar kan vun rel le cang ka in kan thinlung ah biahal nak a chuak ding mi;

  1. Aho pawl dah khrihfa tiah kawh cu an si?
  2. Zeiruang ahdah Khrihfa tiah kawh cu an si?
  3. Zeitindah Khrihfa tiah kawh mi pawl an nun zia asi?

Hi pawl hi kan thinlung ah I ha cio dingah le ruah cio dingah ka cuh.

1.Aho pawl dah Khrihfa tiah kawh cu an si?

Ka thinlung ahhin nihin zumtu pawl, Jesuh zultu aa ti mi hna nih hin Khrifa ti mi hi sullam puan tuk in kan lak i man kan ngeih ter lo ngai tiah ka ruah. Khrihfa chungkhar in a chuak mi kan si ruangah le Khrihfa chungkhar ah kan than ruangah khrihfa cu kan si hrim lo. Kan khrihfa sining hi kan passport le kanmah he aa lo. Zoh ah aa khat mi a lo nain kan i dannak cu nunnak thaw chuah le chuahkhawh lo ah an i dang. Khrihfa cu van nun a kengtu kan si. Paul nih cun Nun hi ka caah Khrih asi ati (Phil 1:21),A nung mi hi keimah ak si lo Khrih asi ati. Antiok ah hin Jesuh zultu pawl cu Greek mi hna nih an nun ah Khrih nun kha fiang tein an hmuh.Khrihfa ka si ti au len nak in zum lotu nih kan nun ah khrih an hmuh hi a biapi ngaingai.

2.Zeiruang ahdah Khrihfa tiah kawh cu an si?

Tawifiang in kan chim ahcun Jesuh kha Pathian fapa khamhtu tiah zumh long si lo in keimah pumpak khamhtu asi ti kha an zumh caah asi ti hi keimah pumpak ka fian ning asi.Ephe 1:13 chungah cun “ nan nih zong cu ti cun nan si ve: khamhnak an phorh tu hna thawngtha biatak khan an theih tikah Khrih khan an zumh I Pathian nih a mah tan an si hmelchunhnak cu nan cungah a khenh; cu hmelchunhnak cu bia an kamh mi hna thlarau an pek hna cu asi.” Rom 8:9 ahcun Aho hmanh khrih thlarau a ngei lo mi cu khrih ta an si lo.” Afiang mi cu khrihfa sinak hi pupa ro cu a si hrim lo pumpak zumhnak tu a rak si deuh ko rua. Khrihfa sinak cu khrih thlarau ngeihnak ahhin asi deuh.Rom 8:14 ah Pathian thlarau nih a hruai lo mi cu Khrihta an si lo ati.

3.Zeitindah Khrihfa tiah kawh mi pawl cu an nun?

Lamkaltu 2: 44-47 kan rel tikah Jesuh zultu, zumtu pawl nunzia fiangte in kan hmuh. Jesuh nih thawngtha nan chim ahcun ka zultu nan si lai ati bal lo, Bible sianginn nan kai ahcun nan si lai a ti fawn lo thawhlawm hman tein nan pek ahcun nan si lai a ti fawn lo. John 13:35 chungah fiang tein a kan chimh mi cu ‘Pakhat le pakhat nan i dawt ahcun mi vialte nih hi hna hi ka zultu asi tiah an in hngalh hna lai a ti. 1 Korin 13:1-13 tiang kan rel ahcun zeitluk in dah dawtnak a sunlawi I a ngan ti cu kan theih cio lai. Biaknak dang zong nih dawtnak an ngeih ve ko tung kan ti men hnga. Khrihfa dawtnak cu khrih sin in a ra mi nunnak aa tel mi dawtnak asi.

Bia Donghnak (Conclusion)

Khrihfa kan si hi porhlawt pi phu, hmai hngalh pi phu kan si. A ruang cu kan biak mi Pathian hi Pathian vialte lakah Pathian a lian ngan bik le fapa ngaihchunh pek tiang in misual cung dawtnak a ngei i khrih thihnak thawngin kan sual a kan ngaihthiam tu asi kha kan philh lo ah a tha. Biaknak nihcun dawtnak kong a chim tiah kan ti kho men. Asi nain Biaknak nih minung cungah dawtnak a langhter ning le Khrihfa dawtnak cu aa dang hrim hrim mi asi awk si. Biaknak nihcun (conditional love) dawtnak hi a kalpi Khrihfa nih cun Khrih kan zumh i kan chungah amah ta kan si hmelhchunhnak Thiang Thlarau thawngin Khrih sin in a ra mi dawtnak (unconditional love)hi Khrihfa nih a kalpi mi cu asi. Dawtnak aa tello nak khrihfa cu Biaknak asi ve ko lai. Cu caah biakna minung kan si lo i khrihfa mi kan si kha nitin kan nunnak ah a langh awk asi. Khrih sin in a ra mi dawtnak (Unconditional love) kan ngeih lawngah kan nih cu Khrihfa kan si ti hi kan i fian awkah ka duh ngaingai. Cu dawtnak kan ngeih khawhnak ding caah cun Khrih kha kan nun ah a nun a herh. Khrih kan nun ah a nun khawhnak ding caah cun Khrih kha khamhtu le Bawipa ah zumh, cohlan (personal Saviour) a herh. Cu cohlannak nih cun a hrin mi cu biakam (promise) Thiang Thlarau conak a hrin i cu Thlarau bawmhnak thawngin kan nun ah khrih le a dawtnak kha midang nih an hmuh fian khawh.

Cu caah cun biahalnak vun tuah ka duh mi cu;

  1. Khrifah na si taktak maw?
  2. Zeiruang ahdah khrihfa ka si ko na ti khawh?
  3. Khrihfa na ti, kaa ti ko ahcun zeibantuk nunzia dah kan ngeih
  4. Midang nih kan nun ah Khrih an hmu ve maw?

 

*Kei Cu Khrihfa taktak ka si ko, ZEI CA TIAH Nun hi Khrih asi ko*

 

 

Remnak I A RianTuannak

By Johny Uk

 

Remnak timi biafang hi mi rang holh reconciliation in lak mi asi i remnak ti lawng hmanh si lo in rem thannak ti hman ah a dik deuh mi si.Hi remnak ti mi biafang hi chungkhar in lak mi asi.Vulei cung minung kan nunnak ah kan herh bik mi cu hi remnak hi asi tiah ka ruah.Miphun pakhat a than cho nak dingah a cun rualremnak hi a hrampi pakhat a si.Lungthin I khah le lungthin rualrem tein nun hi minung hmunsang ah a kan cawi tu thil pakhat asi. Cu caah thancho nak lei ah apanh cuahmah mi miphun pakhat nihcun hi remnak ti mi biafang hi lung fian lawng si lo in nunpi(practice) hrimhrim a herh. A hlei in kan theih fian awk ka duh mi cu hi remnak hngalh fian I theih fiannak lawng ah dih ter lo in nunpi kan lu asi mi khrih lei ah a lam kip in than ding hi kan Pathian nih kan duh piak mi cu asi.Jesuh nih vailam cung a nunnak a pek hnawhchan cu Remnak hi asi.Remnak a umnak hmun ah dawtnak a um.Cu dawtnak chungah cun minung vialte hi nun I kan Bawipa Jesuh kan lu asi mi lei ah a lam kip in than ding hi Pathian nih a dawtmi miphun caah a timhlamh mi cu asi.Hi remnak hi thluachuah nak lam a kan hmuh sak tu si lo in, thluachuah lam ah kan hruaitu zong si lo in amah I ruakremnak chungah hin thluchuah cu a thup mi asi.

Hi remnak hi biapi tuk ain a ruat i a cawnpiak tu hi Paul asi.Paul cu Judah mi Benjamijn hrinthlak a si nain Gentel ram Cilicia khua ah a chuak I Gentel pawl khuasak tuntuk ning a hngal i a theih hnu ah Jerusalem ah sianginn akai mi asi.Jerusalem ah Paul nih a hmuh than mi cu Judah biaknak chungah an Pathian an zumhning le an pom ning(Theology) an i khah lo ruangah farasi le sadusi tiah an I then i harnak an ton ning kha a mit in a hmuh.Judah biaknak tanh ruangah krihfa hrem tu Paul nih Damuskus hau kaa ah Jesuh he an i ton hnu ah fiang tein ahmuh mi rih mi cu Khrih vailam I khamhnak hi van thil siseh vulei siseh,Sertu Pathian le sermi thil vialte remnak sertu asi ti hi asi.Cu caah Paul cakuat ah hmun kau bik a tingtu cu remnak hi asi.Hi remnak hi minung nih phun hnih in kan hmuh i kan lung afian ning asi.Pakhat nak cu midang ca I fahnak atuah tu nih fahnak a pek mi chungkahr hn sinah remnak a ser mi le pahnihnak cu aa ral mi minung pahnih karlak ah remnak ser hi asi.Hi minung nih kan hman mi ramnak le kan Bible nih a cawnpiak ning hi an I khat lo.Paul nih 2 Cor 5:18-20 ah achim mi cu, “Hi thil vialte a tuah tu cu Pathian asi.Pathian nih cun Khrih thawngin kan nih a ral kha a kan remh i midang zong rem ter kha akn fial” tiah a ti.Dawt mi carel tu hna Pathian lamhruainak chungah ah remnak a um i remnak nun a ngei mi miphun cu Pathian nung hruai mi an si.

 

Vunlei sining ahcun minung nih Pathian sinah lamkal thlah i remank va ser awk asi.Sihmanhselaw a lettalam in Pathian tu nih a mah nawl a buartu minung pawl sinah khrih vailamtah hmang in remnak cu aser.Rom 5;10 ahcun Paul nih, “ Kan nih cu a ral kan si ko lio a fapa thihnak thawngin akan remh i a hawi ah a kan ser” tiah ati.Pathian nih minung a dawt tuk ruangah a fapa ngeihchunh vailam thihnak le thisen luan tiang remnak asi.Carel tu unau hna dawtnak hi hmurka in asi awk asi lo.Tuahserhnak a tel mi dawtnak hi kan miphun nih kan herh mi cu asi.Tuahserhnak aa tel lo mi dawtnak cu dawtnak tling kan ti kho lo.Kan miphun kan dawt tiah hmurka chim hi santlaihnak a um lo.Kan i dawt nih hin hnu zultu a ngeih hrimhrim awk asi.Cu hnu zultu nih atuanchuah mi cu remnak hi asi awk asi.Pathian khrih vailam cung thihnak in a timhlamh mi cu i ralnak le I dohnak ralhruang kha hrawh i dawtnak i a thaitlai remnak lungrual rua hi Pathian duhnak cu asi.

Hi remnak capar nihhin kan miphun hna lungthin ah thluachuah luanpi hram seh ti saduhthah nak he khrih vailam i a nun a pek hnawhchan remnak phunthum,pakhat hnu pakhat kan vun zoh lai.

 

1. Pathian le Minung Remnak

 

Thancho nak lam ah a kan hnuk tu thil sunglawi pakhat cu Pathian he  remnak ngeih hi asi.Pathian he aa rem mi miphun cu Pathian thlauchuah mi miphun le Pathian nung nih a hruai mi an si.Pathian nih a hruai mi miphun cu thancho nak nih a tlik  tak lo mi miphun asi.Cu caah kan nunnak ah um seh ti ka duh mi cu Patian he i rem nak tihal in a hal mi miphun kan si awk asi.Rom 5:10 kan rel cia bang khan Pathian nih a ral a si mi minung kha khrih vailam thisen luannak in a kan remh.Cu Pathian nih khrih vailam thisen luan nak in ak an remnak kong zumhnak in a co hlangtu cu Pathian ralnak lungput a tlau i amah tanh tu lungput ah a kan thlen.American a oi (16) nak president Abraham Lingcon nih a ram hrawktu tupung pawl a tlai hna I rawldang nak atuahpiak hna lio ah a chim mi cu. “Teinak vialte lakah a sunglawi bik mi teinak cu kan ral hna kan hawi ah ser khawh hi asi” ati.Cu rawldangh nak I rawl a eitu tupung vialte cu Abraham Lingcon bia an theih tikah tupung lungthin in cozah lungthin an I thleng i an hrawh cia mi ram vialte an remh than dih ti asi.Cu bantuk in Kan biak a nung Pathian nih a ral asi mi kan nih minung phun,apennak le aram a hrawk tu cu teirul cham lo in a fapa jesuh khrih vailam thihnak theisen le taksa in thlarau rawl cu a kan dangh ve  i cu thlarau zumhnak ain a ei tu hna cu Pathian ral thin lung an ngeih mi kha a tlau i am amah tanhnak thinlung a thlen lawng siloin Pathian pennak an hrawh cia mi remh than nak dingah thazang chuah in Pathian rian ah an anunnak pek in an tuan.Dawt mi carel tu hna Pathian he remnak nih ram thluachuah a phorh i Pathian duh ning in thancho nak lam chungah a kan nun ter. Kan ram kan miphun kan dawtnak le kan ram nih thluachuah hmuh she ti kan duh ahcun le a ding mi thancho nak lam ah panh khawh ve nak ding ah cun Pathian he aa rem mi miphun kan si a herh.

 

2. Minung hawi he i Remnak

 

Jesuh khrih vailam acung a nun nak a pek ahnawh chan mi chungah Pathian le minung remnak lawng hi Khrih vailam i a rian tuannak a si lo.Mah minung hawi he rualrem tein khuasak i dawtnak ti thiang luan ter hi khrih vailam i aa tinh mi asi ve.Jesuh nih na ral va daw a ti mi hi minung sining ahcun thil har tak a si kho lo mi khi asi.Khrih lamkaltu Paul nihcun Phil 2:5 chungah achim mi cu, “ nan lung put ning cu khrih nih a rak ngeih mi lungput siseh” tiah ati. Zeitindah khrih lungput cu kan angeih khawh lai. 1 Cor 2:16 ahcun Paul nih a chim than mi cu, “ Kan nih cu krhih lungthin angei mi kan si” ati.Khrih cu ka khamtu le ka Bawipa tiah zumhnak in a cohlang tu a nunank achungah khrih cu a nung.Paul nih nun hi khrih a si ati.Cu khrih nung a ngei tu zumtu cu an nun kha khrih nun asi  caah an lungthin zong kha khrih lungthin Pathian tanh nak le dawtnak tling tak cu angei. Paul hi Khrih he an i hlan ahcun Gentel nmi hi ral zoh in a zoh peng tu asi.Sihmanhselaw khrih he an I ton hnu cu\n Gentel ram ceu ter tu Pathian lamkaltu asi.Pathian sin in kan co mi remnak kirhih vailam thawngin kan co mi a theitlai cu zumtu pakhat lungthin ah a dong hrim hrim lo i a minunghawi sinah a lunglan lai i a ral asi ami a minung hawi sinah a lut lai ti hi kan Bible cawnpiak ning asi.Efesa 2:16 kan zoh tikah, “ Vailam cung I a thihnak in khrih nih i ralnak kha a hrawh i mipnun pa hnih kha pakhat a ser hna i Pathian sinah a kirpi than hna” tiah a ti Hi Remank thawngtha bia Paul nih theology(Zumhning,Pom ning) in azoh bal lo.A nunnak chungah aa nun pi(practice) ah a hman.Rom 12:18ahcun, “Asi khawh chung in nan mah leikam tal in mivialte kha rem i zuam hna uh” tiah ati.Kan khua kan tlang ah hi remnak hi a lennak dingah kan biak Pathian Pa,fapa le Thiang thlarau duhnak cu asi.

 

3. Sermi Thilnung vialte he Remnak

 

Kan Bible nih khrih vailam i a nunnak a pek hnawh chan ah Pathian le minung remnak, Minung hawi hi i remnak lawng a pek hnawh chan asi lo.Sermi thil vialte he i rem tein nun hi Khrih nih a nun a pek hnawh chan ah aa tel ve mi asi.Hi kong ah kan miphun cawlcangh ning le kan khua kan ram le kan um tu ning le kan vulei kan thingram kan zohkhenh ning zoh tikah kan theology hi kan remh deuh a herh tiah ka ruah..Kan vulei a kan cawmtu kan zohkhenh ning ka zoh tikah lungthin a fak tuk hringhran ko.Kum chiar kan ram mei kan duah, thing kan hau Pathian nih saram azohkhenh dingah akan pek mi kan duh poah ah kan thah,kan nga a herh ko in kan thah mi ka zoh tikah kan miphun nih hin sermi thil vialte he remnak Khrih vialam i athih hnawh chanh le khrih nih krihfa caah a kan tinh piak mi kan tlolh ko tiah ka ruah.Pathian kan vulei i a kan chiah piak mi sermi thil hna he rualrem tein khuasak ti hi a kan duh piak mi asi.Sertu Pathian he ka rem ati mi nih sermi thil ka rem lo kho lo ti hi zumhnak hman lo asi tiah ka ruah.Pathian duhnak zong a si lai tiah ka ruat lo.Kan ruah ngai a herh.Kan pawngkam sermithil  hna kan zoh tikah ngai a chia ko,kan ruah than a hau ko tiah ka ruah.Mark 16:15 kan zoh tikah kan Bawipa Jesuh nih a kan cah tak mi cu , “Vulei khua zakip ah za kal uhlaw sermi thil vialte sinah thawngtha va chim uh”tiah a kan cah tak mi asi.Vailamtah i khrih nih a nun a pek hnawh chan ah sermi thil vialte sinah rem nak thawngtha thanh ding asi.Jesuh zultu James nih ati mi cu, “Sermi thil vialte lam hruaitu kan si khawhnak dingah Pathian nih a mah duh ning in biatak chungah a kan hrin”James 1:18.Cu caah remnak thawngtha thanh dingah kan theology hi kan thlen a hau tiah ka ruah.

 

Biafonh

 

Dawt mi unau carel tu vialte hna hi remnak thawngtha bia nih kan miphun sining le kan lungput hi tampi ruahnak thlennak a kan pek lai tiah ka ruah. Thlarau nun kan ngeih khawhnak dingah misual a kan remh tu kan Pathian he remnak,mah minung hawi he rualrem tein khuasak le sermi thil vialte sinah remnak thawngtha thanh hi kan biak Pathian nih kan miphun a dik mi thanchonak hmun,hmunsang deuh ah cawi nak ding ah hriamnam ah a hman ding mi cu an si.Kan ram kan miphun thanchonak dingah rianngan bik a ngeitu cu kan mah kan si.Thluachuah hlei a kai cuahmah mi kan miphun hna nih hin hi remnak thawngtha hi kan nun ah theology ah ruat loin i nun pi in khrih kan lu asi mi lei a lam kip in vulei kan nun chungah than dingah kan sawm hna.

 

Speaker: Rev. Dr. Stephen Hre Kio
1. Salm 33:12. "An Pathian ah BAWIPA a simi miphun cu lunglawmmi miphun an si. BAWIPA nih a mi ah a thimmi hna cu lunglawmmi an si."
2. Jeremiah 29:11. "Keimah lawng nih nan ca i kaa tinhmi cu ka hngalh. Cu kaa tinhmi cu nan hatnak a si i nan rawhnak a si lo; nan hmailei cu ruahchannak in a khatmi a si," tiah BAWIPA nih a ti.
3. I Piter 2:20-21. "Palhnak nan tuahmi ruangah nan in awk a simi tuknak nan huah ahcun cucu thanghat awk tlak a si maw? Asinain a hmaanmi nan tuah ruangah hremnak nan in ahcun Pathian nih thluachuahnak an pek hna lai. Cu bantuk mi si awkah cun Pathian nih an kawh hna cu a si."


Thlacamnak: A kan dawtu le kan dawt vemi Bawipa kan Pathian, nihin atu caanah hin na Thiang Thlarau in run kan umpi ko. Kan sinah thli bantukin ra law kan sualnak kan chemhlo piak ko. Ti bantukin ra la kan thurhnomhnak kan tlengfai ko. Mei bantuk zongin ra law a thlithup i kan sualnak le kan lung chung a thuhnak bik hmun i kan i kenmi sualnak zong run kaang dih ko. Na mi thiang kan si khawhnak hnga. Na bia thiang cu nangmah nih run phuang ko. Kan Bawipa Jesuh Khrih min in kan in hal kan Pa Pathian, Amen.


Bia cherhchan (theme): Adam cu dai ziar in a um, biatak aw cu a thang.
(The silence of Adam, and the voices of truth)


HRAMTHAWHNAK:
Nihin hi Laimi kan i lawmh ni a si, zeitintiah kan zumhnak kum 100 a tlin ni a si. Nihin hi Laimi hla kan sak ni a si, zeitintiah Thawnghabia nih kum 100 a kan umpi cang. Nihin hi Laimi lunglawm in kan laam ni a si, zeitintiah misifak, mihrut phun kan rak si nain, kum 100 chung Pathian nih a kan thlauthlak lo, ti a fian ni a si. Cucaah Laimi hna i lawm u. Nan thinlung dihlak in i lawm u. Fakpi in hla sa u. Nan chung i a ummi vialte he Bawipa cu thanghat u. Nan fimnak le nan thiamnak he Bawipa cu thanghat u. Nan i dawhnak le nan hawnnak he thanghat u. Nan ngeihchiah le nan sui le nan ngun he thanghat u. Nan laam dawhdawh hna he Bawipa cu thanghat u. Nan khuang le nan daar, nan guitar le nan sumsel he Bawipa cu thanghat u. Zeitintiah Bawipa nih, muihnak chungin ceunakah a kan phanh ter cang, hruhnak chungin fimnak hmunah a kan hruai cang, hnipuan chumcheu lawng hruk miphun in hnipuan tlamtling te i aa hrukmi phunah a kan tuah cang, saram bantuk dir hmun in minung dir hmunah a kan chiah cang. Lutan duh ah lu a kawlmi phun in minung thinlung duhah Bawipa caah lung a kawlmi miphun ah a kan ser cang. Baibal Cathiang zong kan ngeih cang caah vawlei cung miphun lakah relcih kan si cang. Satan ram a simi kan Lairam hi Bawipa ram si awkah aa mer cang. I dohnak ram in i dawtnak ramah kan i mer cang. Cucaah Laimi hna i lawm tuah u, i lawm u tiah ka chim han. Nihin ni thawk hin kan Ram cu Bawipa ram si cang seh. Cuti lawng cun kan Ram hi ram nuam a si lai. Salm 33:12 chung i a ummi hi ruat tuah u: "An Pathian ah Bawipa a simi miphun cu mi thluachuak an si" a ti. Nihin ni thawk hin kan Ram cu Bawipa ram si cang seh, tiah kan phuan caah: Kan Lairamah hin i tukvelhnak um ti hlah seh, Kan Lairamah hin pakhat le pakhat, phun khat le phun khat i huatnak umti hlah seh Kan Lairamah hin a thiang lomi leeng ti hlah seh. Jesuh lawng hi Bawi si cang seh. (Centenary Theme). Kan Pathian min le kan Bawipa Jesuh Khrih min lawng leeng cang seh. Kan Ramah hin dawtnak le ngaithiamnak lawng leeng cang seh. Kan Ram cu daihnak le hnangamnak ram si cang seh. Jesuh Khrih lawng hi kan biakmi si cang seh. Aa dawh lomi cu kan Lairam hin hlonh si cang seh, Mirum hna nih an hlawmthil Bawipa ca i an siannak ram sisehlaw, Misifak hna kha aamhaal loin zohkhenh an tonnak ramah si cang seh. Nutar patar, mahte aa zohkhenh kho lomi hna kha, tlamtling tein zohkhenh mi an sinak ram si cang seh. Ngakah kingro, mi nauta hna kha upat le zohcho an tonnak ram si cang seh. Kan tlaang hna an saan bantukin Pathian kan dawtnak le pakhat le pakhat kan i dawtnak cu saang sehlaw, kan horkuang hna a thuh bantukin Pathian kan zumhnak le zumh tlak kan si-nak cu thuk ve cang seh. Cuti a si ahcun kan Ram cu Bawipa ram taktak a si lai, Kan Bawipa Jesuh Khrih muihmel cu kan ramah a cuang lai. Cucaah ka dawtmi Laimi Khrihfa u le nau hna, i lawm tuah u. Kum 100 Jubilee kan phan cang, i lawm cio ka tuah u. Pathian cu kan i lawmhnak chungah hin thanghat in um ko seh. Amen.

Kum 1949 kum April 3, kum 500 Jubilee ah Hakha khuaah hin tipilnak ka rak in. Kan dihlak tipi a ingmi cu 373 kan rak si. Nikhat tipil a ingmi ahcun a tam bik a si rua. Cu lio i tipil a rak ing vemi hihin ah hin pa zeizat dik nan um ve! Culio Jubilee caanah cun Thlantlang Farrawn nih hlaremh an rak sak i: "Jubilee caan kan phan cang, kannih rual u cheu khat vialte cu, Kan chan ai liim riang mang cang," an rak ti. Atu i rual u pawl nih nihinah hin hi hla hi sak ve kan si. Zeitintiah kannih zong kan chan ai liim riangmang ve cang. Nihin i kum 50 le a cung pawl hi cu hmailei kum 50 kan nung leem ti lai lo.

Hmailei kum 100 chung zeitindah kan kal lai, ti ruah hi a biapi tuk hringhran. Hi kongah hin rual u vialte ai-awh in kaan cah duhmi hna cu hitiin a si:

A. DAL KHATNAK:
Mifim nih: Hnulei thuk deuh i a zoh khomi nih hmailei hi tlamtling deuh in an hmuh tawn, an ti. Kan Laimi lakah cathiammi hna nih an ial ningah cun, Laimi hi Laitlang ah hin AD 1040 hrawngin um kan rak thawk cang, ti a si. Cucu Kawl siangpahrang Anawrahta nih Pagan Uknak (dynastry) a rak thawk ka hrawng hin Laitlangah um kan rak thawk cang, tinak a si. Atu-ah Lairamah hin Laimi hi minung 400,000 hrawng kan um. Cun Mizo ram leiah Laimi 100,000 hrawng cu an va kal. Cun Laitlang in Kawlrawn ah a um chuk hanmi an tam ngaingai i, Rangoon hmanah Laimi ting khat (100,000) hrawng kan um, ti a si. Cucaah Laimi hi kan dihlak in Nuai Khat (one million) dengmang um dawh kan si. Laimi chungah hin khua cheukhatah cun zakhat ah zakhat Khrihfa kan si, Hmun tampi ah (Thlanglei Laitlangah) cun zakhatah 35 hrawng (35%) Khrihfa an si. Buaktlak in kan tuat tikah Laimi hi zakhatah 70-75 hrawng (70-75%) Khrihfa kan si.

Atu-ah hin ZBC (Zomi Baptist Convention) tangah Bible sianginn 6 a um. Cun Laimi nih thokmi le hruaimi Bible sianginn hi Rangoon lawngah 18 a um. Laimi hi Bu tampi ah kan i hen i a hmanung bik ka theihmi cu Bu 60 an um ti a si. Bu hizat kan tuahmi hi a dihlak in Nitlak lei ram in a ra i kan pom mi an si. Bia kan i hal awk a hau mi cu: Bu hizat kan tuah hi Midang nakin Thawnghabia phuan kan duh caah maw a si? Asiloah pawcawmnak caah kan kawl khawh bikmi rian a si caah dah a si? Hi biahalnak a phi hi cu nanmah cio nih rak ruat u law ka duhmi a si. Atu-ah cun Laimi nih Cozah department kipah rianuantu kan um cang. Vuanthok le cung upa an dihlak 127 kan um. Cathiamnak leiah Ph.D., le Th.D., degrees a hmutu hi 14, kan um. Biaknak leiah D. Min., ti bantuk doctorate hmutu hna hi 30 hrawng kan um. Atu-ah Laimi siangngakcia hi a minung cun kan tampi ve ko cang:
    Kum 1901 ah Laimi siangngakchia 7 an ram um, (pa lawnglawng an rak si.)
    Kum 1920 ah Laimi siangngakchia 160 an rak um. (Nu 15 an i tel.)
    Kum 1962 ah Laimi siangngakchia 32,820 an rak um. (Nu 6706 an si.)
    Kum 1998 ah Laimi siangngakchia 89,526 an um. (Nu 42,229) an si.)

Laimi minung nuai khat dengmang, siangngakchia 90,000 dengmang hna hi, hmailei kum 100 zeitindah kan umhut ning a si lai? Zeitindah lam kan kal lai? Zeital i zohchum awk, i tlaih awk a um lo maw? Hi kong hi rual u hna nih kan in cah duh bikmi cu a si.

Kan Baibal nih, "Keimah lawng nih nan ca i kaa timhmi cu ka hngalh. Cu kaa timhmi cu nan hatnak a si i nan rawhnak a si lo; nan hmailei cu ruahchannak in a khat, tiah Bawipa nih a ti." (Jer 29:11). Pathian he kan kal i lawngah kan ca i aa tinhmi cu kan hngalh lai. Chim hau lo a si nain: Pathian he aa hlaatmi hna nih aa tinhmi cu an hngal kho lai lo.

Pathian miphun kan si, aa ti pengmi Israel mi hna, Pathian nih kan ca i aa tinhmi kan theih, a timi Israel mi hna vun zoh ta hmanh u: Pathian miphun kan si, an tinak hi an miphun ziaza in a lang tawn. Israel mi/Judah mi hna nih Israel mi ka si, Judah mi ka si, tihi an philh bal lo. Israel mi, Judah mi ka si, tihi an i zahpi bal lo, Israel mi, Judah mi a si lomi cu an hi an va tawn hna lo. Mi phun dang an hit an vaat hna ahcun an phun in an dawi tawn hna. Pathian minung an sinak kha cuticun an langter. An miphun an hloh ter siang lo, an miphun an tunmer zungzal. An holh zong a thih lai an siang lo i, a herh ahcun an nunnak tiang an pek. An holh a nunnak hnga le a hannak hnga an thilchaw an pek siang. Khrihfabu hi Israel miphun thar kan si, tihi chim han haumi a si. Zeitintiah Khrihfa hi Pathian thimmi kan si, ti cu nizan ah kan theih cang. Hiti kan ti tikah kan ruah awk a haumi cu: Kan Khrihfa zumhnak hi Pathial i pom lomi thil dang he kan cawhchih maw ti a si. Cutikah kan ruah awk cu: Kan Khrihfa Zumhnak hi tiva thiang bantuk si sehlaw, tiva dang i tinawi nih a nawiter lo awk kha i ralrin ngaingai a hau. Tiva ti thiang a luangmi tinawi he cawhchih i nawiter lo awk kha i ralring tuah u. Ti thiang le ti nawi kan cawh tikah tinawi nih a tei heu kha philh hlah u. Ti thiang hrai khat le ti nawi hrai khat na cawh ahcun ti nawi ah a cang lai, ti kha philh hlah u. Baibal ca nih, "Bawipa cabuai le khuachia cabuai zong nan hman kep kho hna lai lo," a ti. Nan hman kep ahcun thluachuah nan tong lai lo i, aa lawm lomi nan si lai. Thlarau thazaang nan ngei lai lo i, Satan i fawite teimi nan si lai. Cucu a si ahcun Bawipa cu nan Pathian a si kho lai lo i, a ram chungah saupi nan um kho lai lo, tinak a si. Bianabia: Tlauhmun ah caw pakhat ka hmuh i safee tamtuk nih a seh caah a der tuk i zeihmanh ah hman awk a ha lo; ei awk zongah a hami a si lo. Cubantukin Pathian minung le Pathian minung a si lomi, Pathian hrai le khuachia hrai, Pathian cabuai le khuachia cabuai, Thlarau mi le khuachia minung kan cawhchih lengmang ahcun, Thlarau thazaang ngei lo in kan der ngaingai lai i, Pathian hman awk ha kan si lo lengah, kan thlarau tiang a thi kho. Laitlang ti thiang, Khrihfa Zumnak ti thiang hi nawi ter hlah u.

B. DAL HNIHNAK:
Adam bang dai ziar i um hi sual a si. Phung kan chim tikah "Adam sual ruangah..." tihi voi tampi kan chim tawn. Adam a sualnak thawngin mi vialte kan sual dih, kan ti. Cucu Baibal chim ningte a si ko. Kan palh lo. Paul nih Rom cakuat a ialmi chungah tampi kan hmuh ko. (Rom 5:12-21) Adam sual loin rak um sehlaw... kan ti tikah Adam sual loin rak um sehlaw, kei zong kan sual hnga lo, ti khi kan chim duh. Asinain vun zoh thuk deuh tuah u sih: Ahodah a sual hmasa? Adam maw Evi? A sual hmasatu cu Adam a si lo, Evi a si. Pathian nih "Ei hlah" a timi kha Evi nih a ei i a sual hmasa. Adam cu Evi i pekmi lawng pei a ei ko cu! Zeicaah Adam kan mawhchiat? Evi tu mawhchiat awk a si lo maw? Aho pauh nih Adam kan mawhchiat zungzal, amah nih i theih sehlaw a ngeih a chia hnga hmanh maw! Nan ka mawhchiatnak a luan tuk, a kan ti meen hnga. Zeicaah dah Evi sual ruangah kan ti lo? Zeicah kan ti ahcun: Adam cu innchungkhar lu a si i lu a si nain daiziar in a rak um, Rulpi nih Evi sual a forh lengmang lioah! Lu a si nain daiziar in a rak um kha sual a si. Evi nih "Ei ve" tiah thingthei a pek tik zongah daiziar in a rak i lak hoi; aa lak lawng si loin daitein a rak ei hoi. Sual a si, ti theih nain daiziar i rak um hi sual a si. Kan Baibal chungah daiziar i a ummi hna zoh tuah hna u sih:

(1) Solomon: Siangpahrang Solomon a min a chiatnak bik pakhat cu "Khuazing dang leiah a lung aa mer"nak hi a si. Zeicahdah a lung cutiin aa mer? Nupi 700 a ngeih caah! Zeitindah nupi 700 cu a tawlrel khawh ka thei lo; pakhat hmanh kan i harh sikaw! A dang cu vun chim lo an hmursensi nupi 700 ca cawk hrimhrim a fawi lai lo. "A hramthok tein nu pakhat le pakhat i um awk a si," tiah Jesuh nih a ti. Hihi Solomon nih a rak thei lo maw? A theih lo zong a si kho. Pathian bia a rak chaangtu profet hna an um lo maw? Ziah an chim lo? Profet an rak um ko; Solomon hmaiah cun daiziar in an rak um cio ko. Hohmanh nih zeihmanh an rak chim ngam lo. Cutiin siangpahrang Solomon cu nupi 700 a ngeih caah a thinlung aa mer i, Khuazing dang leiah thinlung a ngeih caah a ram ukmi cu amah a thih tikah aa hen.
(2) Judah Siangpahrang Manasseh: Manasseh nih Judah ram cu kum 55 chung a uk. Ram uktu siangpahrang lakah a sau bik pawl a uktu a si. Anih zong nih khuachia biaknak biakheng hna tampi a donh, a fapa lila hmanh kha raithawinak ah a pek hna. Pathian a thei lomi siangpahrang hna nakin a zual deuh, sual leiah cun. Zeicaah dik Pathian nih hi tluk misual hi kum 55 tiang ram a uk ter? ti cu ka thei lo. Atu kan chan zongah hin misual uktu pawl hi kum tampi ram an uk heu. Cutluk in a sual ko nain a chan lio i profet aho hmanh nih an chim lo; daiziar in an um ko; "Faale raithawinak i pek hi sual a si," ati ngamtu an um lo. Aho hmanh nih an ti ngam lo! Daite i um kha an vun himnak a rak si!
(3) Bawi Jesuh thah awk i taza an cuai tikah: Judah hruaitu hna nih sual an puh tikah, aho tal Bawi Jesuh a tanh ngamtu an um lo maw? "Rom Siangpahrang Sizar sinah ngunkhuai pe hlah u, a ti," tiah sual an puh. "Keimah hi Judah siangpahrang cu ka si, a ti," tiah an puh rih. Hiti in fiangte i a chimnak khuazei hmanh ah a um lo. Bia an phuahcop caah a si. Asinain ahohmanh nih biahmaan an chim ngam lo. Judah mi zumhnak lei hruaitu hna nih Biatak a simi Jesuh cu an tanh lo; Amah a zultu hna zong nih an tanh lo: Daiziar in an um lawng a si lo; an zaamtak dih! Pathian biakinn ah thla a cam lengmangtu vialte zong nih an daiziar dih ko. "Bawipa nih hatnak le dinnak (a taza mi) a duh" ti an rel ko (Salm 33:12). Asinain Pilat hmai le Herod hmai ahcun an daiziar cio ko.Jesuh tanhtu a ngeih lo caah le Amah an hrawh caah, an daihziar caah, Judah mi hna cu kum 1900 chung miphun vaivuan ah an cang. Hitler kut lawng hmanh in million 6 (6,000,000) an thi. Nihin zongah hin Adam cu a daiziar heu ko. Pumpak kan nunnak ah siseh, kan innchung khar ah siseh, Kan Khrihfabu le kan Ram chung zongah siseh, daiziar in kan um heu ko, a sual mi a si ti kan theih ko zongah! Cucu Adam kan lawh heu zungzal nak cu a si. Bianabia: Hitler chanah, Germany ramah, Hitler palik pawl (SS pawl) nih mi an tlaih hna. A hmasabik ah nulenu-palepa sualnak tuahtu (homosexual) an tlaih hna. Asinain hohmanh an au lo, Khrihfa zong nih zeihmanh an tuah lo, daiziar in an um. Kannih homosexual kan si lo, homosexual cu kan huat hna, an ti. A changtu ah Komunist an tlaih hna, Khrihfa zong nih an bawm hna lo, kannih Komunist kan si lo, Komunist cu kan huat hna, an ti. Cuhnu-ah Judah mi an tlaih hna i an thah hna. Khrihfa nih an au piak hna lo, an bawm fawn hna lo. Kannih Judah mi kan si lo an ti hiamhiam. A hmanung bikah "kanmah tlaih awkah an ra" - Khrihfa hna an kan tlaih. "Cutikah ahohmanh a autu an um ti lo, tlaih an si dih cang." Khrihfa hna nih a hramthok tein midang caah au loin daiziar in an rak um caah, anmah an tlaih hna tikah a auto hohmanh an um ti lo. Aho pauh daiziar in an um dih cang. Cucaah Hitler chan sualnak cu a mui a chia bikmi sualnak a si.


C. DAL THUMNAK: Biatak aw cu ring seh.
Biatak timi hi dinnak in a lang tawn. Biatak um ahcun dinnak nih a zulh tawn.
(1) Bianabia: Abraham le BAWIPA bia an ruah kha ruat hmanh u (Gen 18:25). An biatlangpi an i ruahmi cu Sodom le Gomorrah kong a si. Sodom le Gomorrah cu dinnak a um lonak khua an si. Abraham nih dinnak a tlaihchanmi kha BAWIPA nih a theih piak: "Vawlei cung dihlak biaceihtu Dingthlu Lairel nih nih dingtein pei a ceih ko lai cu," tiah a ti. A taza mi, a dingmi, a hmaanmi kan chim tik pauh ah biatakah kan dir i, biatak aw cu a thang.

(2) Joseph: Egypt ralbawipa nupi nih Joseph a tlaihhrem hnek tikah Joseph nih: "Cu bantuk thil sual cu zeitindah ka tuah khawh lai i, Pathian cungah sual in ka um khawh lai," a ti (Gen 39:9). Biatak aw cu an daihter hnek, Joseph thongah an thlak. Asinain an daihter cawk lo, a ka an phit kho lo. Thong chung zongah cun mi nih a dinnak kha an rak hmuh thiamthiam. Biatak cu thuh khawh le phih khawh a rak si lo.

(3) Profet Nathan: Siangpahrang David nih Uriah nupi a fir tikah profet Nathan cu daiziar in a um lo. A nunnak ca zongah phan awk a um. A riantuan - Pathian bia phuannak - khan David nih a kham khawh. Thong zongah a thlak khawh, a thihnak lam zong a sial khawh ko. Asinain Nathan nih ih loin David sinah a kal. Bianabia a va chim: Mirum pakhat nih tuu tampi a ngeih, Sifak pa nih cun pakhatte a ngeih. Asinain mirum pa nih misifak pa ngeih chunte cu a lak i a thah, a ti. Cucu David nih a theih tikah, "Mirumpa cu thi seh," a ti. Cutikah Nathan nih, "Cupa cu nangmah hi na si," a va ti. Nathan hi Israel miphun nuntertu pakhat a si.David nih a sualnak man cu a in: Uriah nupi a chuh caah David fapa a thi. Cu lengah David nupi hna kha midang nih a mithmuh ah an sualpi hna.

(4) Esther: Siangpahrang bawinu Esther nih a nunnak pek awkah aa tiim. A va cu Persia siangpahrang Ahasuerus a si i, nawl ngei tukmi a si caah a nupi hmanh nih siangpahrang amah nawl loin an tong kho lo. Esther ca-uk chung i kan rel bantuk in Esther cu daitein a um kho lo. Zeitintiah a miphun Judah mi kha thah dih awkin khuakhangtu an um. Cucu a vapa siangpahrang Ahasuerus nih a thei lo. Thih le thih tiah a va siangpahrang Ahasuerus cu a ton. A pu (Esther pu) Mordecai bia hi ruat hmanh u: "Hi bantuk caan i daite in na um ko ahcun Judah mi caah cun himnak le  luatnak cu hmun dang le kaa dangin a chuak hiam hiam ko lai... Hi bantuk caan caah hin dah kaw pennak chung i
na phak hi a hei si ko hnga cu." a ti (Est 4:14). Pathian nih Esther bia cu a hman i Judah mi thah dih si loin an luat.  Esther daiziar in a um lo caah a miphun khamhtu ah a cang.

(5) Jesuh Khrih: Jesuh hi a daihziar caan nak in biatak a chimnak aw a ring deuh. A daihziarnak caan cu: Messiah a si ning an theih sual, a hmaan in an thei lo, ti a zumh tikah "Hi kong hi va chim hlah u" a ti theu. Cudah ti lo ahcun Jesuh hi biatak a dirpi ngai mi a si. Judah mi hruaitu hna a soisel hna tikah hin a bia a fak ngai tawn. Cuti a fah lo ahcun an sualnak a chah tuk cang i a hlan kho hna hnga lo. Farasi mi a tinak hna pakhat cu: "Khua kan hmu nan ti caah nan sualnak cu a taang rih, Khua kan hmu lo ti ulaw nan sualnak hi ngaithiam a si hnga," a ti. A chim duhmi cu: Mi sual kan si, ti i thei ulaw nan sualnak hi ngaithiam a si hnga. Atu cu sualnak kan ngei lo, nan ti caah nan sualnak ngaihthiam a si lo, ti hi a si. Thlarau nih a hruai mi hna lawng nih midang thlarau kong hi an theih khawh. Daiziar i Jesuh a um lonak hi mi sualnak kha fiang tukin a hmuh caah a si. Fiangtein a chim hi mi sual caah ceunak a si. An caah a nuam lo nain an damnak a si.

Biatak aw a rin tikah, bia hmaan kan hmuh khawh i kan khamhnak a si. Mi nih a aw phih an duh nain an phit kho tawn lo. Zeicahtiah biatak cu Pathian ta a si: Jesuh Khrih a si. "Keimah hi lam le BIATAK le nunnak ka si" a ti (Johan 14:16). Hi bantuk biatak aw a rin, a than tikah hin hatnak le dinnak, a taza mi hi fiang deuh in kan hmuh tawn. Hi bantuk biatak aw hi kan ziaza kan i zohnak tahfung a si. Hi bantuk biatak aw hi kan i zohchunh awk kan aalaan a si. Zeitintiah Biatak cu Jesuh Khrih a si caah Biatak an phuannakah cun Jesuh Khrih an phuan a si ve. Cucaah atu chan kan ram nih hin biatak cu a herh ngaingai ko. Biatak aw hi a ring lo deuh lengmang rua tiah ka ruah. Cu aw a phittu an tam chin lengmang caah a si hnga maw? Khrihfa nih biatak kan chim lo ahcun a ho dah a chim kun lai? Khrihfa nih dinnak tahfung kan langhter lo ahcun aho nih dah an langhter kun lai? Khrihfa nih a taza mi aalaan kan taar lo ahcun aho nih dah an taar kun lai? Biatak nih Jesuh Khrih a langhter a si ahcun Khrihfa lawng hi biatak a phuang khotu cu kan si. Biatak aw cu ring chin ko seh.

C. DAL LI-NAK: Ralrin awk a herh.
Kan chan hi chan chia a si caah i ralrin awk tam ngaingai a um:
(1) Cheukhat nih biatak kan phuan an ti i, anmah BU hmai hatnak lawng an phuan.
(2) Cheukhat nih "Baptist cu an thi" ti zau in biatak phuan an i tiim.
(3) Cheukhat nih "kan BU ah ra law tangka tam deuh kan in pek lai," tiah an i, cucu biatak kan phuan an ti ve.
(4) Cheukhat nih, "Nan Baibal Sianginn hi a min thleng ulaw tangka tam deuh in kan in bomh hna lai," an ti i biatak phuang taktak an i lawhter.
(5) Cheukhat nih "Bu dang mi minung cuzat na lak khawh ahcun laksawng cu zat kan in pek lai," an ti i cucu biatak tuamnak ah an hman. Hi bantuk cu zum hna hlah u, zeitintiah an biatak cu a deuh a si caah anmah bia lila in an foih te ko lai.
(6) Cheukhat nih "AD 2000 ah Jesuh Khrih a um lai," tiah aamahkhaan in an phuan. Hi bantuk biatak phuannak hi AD 150 hrawngin a rak thok cang i, nihin tiang a um. Kum 1975 ah Pastor Nung Kam zong nih Jesuh a um lai, a rak ti. Kum 1992 ah Korea Pastor pakhat nih Jesuh a um lai, a ti. A Khrihfabu nih rawl ul-in Jesuh cu an hngah- thla khat chung! Fapawi nu cheu khat nih an fa an thah, kan rit tuk lai lakcho ka si tikah, an ti. Cu Pastor pa cu thla thum hnu-ah palik nih an tlaih i thongah an thlak. Hi bantuk hi zum hna hlah u, voi tamtuk an palh cang i an palh rih ko lai. Sihmanhselaw Jesuh cu nihin zongah a ra kho, tiah i tiim cia u. Cun tuhnu kum 1000 zong a rau rih kho, tiah hmailei ca cu damh kanh in rak tuattan cia u.

CCOC kongah tlawmte chim chih ka duh: Tukum hi CCOC program dih kum a si. Cun CCOC tuzan in a dih cang, tiah ZBC Upa nih April 1, zan i an chim tikah, CCOC a rak kal cia mi ngaknu tlangval tampi nan ah kha ka hmuh. Khati i nan ah kha ka ngeih a chia ngai nain khat lei kamah cun kaa lawm: Pathian caah uan mi ngol lai nan sian lo caah a si, ti ka hmuh. ZBC nih nan uan awk cu an in ruah piak ko hna lai, tiah ka zumh. Cun CCOC nih harnak tampi nan ton mi ka theih ko; Nizan ah ka tonmi CCOC palai pakhat nih a kut zaphei ruh a kiak mi kha a ka zohter, lung in an cheh caah a kut a kiak i amah a nun hmanh khuaruahhar a si. Hiti i harnak nan ton tikah nan khuaruahhar hlah u. Harnak nan ton hi nanmah lawng a si lo. Vawlei khuazakip ah a si. Atu lioah hin: Indonesia zongah Khrihfa hremnak an tong, Khrihfa 120 tluk an thi cang: Kan hnulei March thla ah khan Columbia Ram ah siangbawi 6 an thah hna. Sudan Ram ah Khrihfa an hremnak hna i kum 12 tluk a si cang. A dong hlei lo. Tuluk Ram ah Khrihfa thongah an thlak lengmang ko hna. Za zeizat set dah ti kan theih khawh lo lawng a si. Khrihfa nih hiti hremnak kan ton hi, kan kawlmi a si lo; kan par i a ra phanmi a si. Kan kawlmi a si lo nain kan hrialmi zong a si ve lo. Pathian remruah cia a si. I Piter 2:20-21, i kan relmi kha ruah hmanh u: A hmaanmi nan tuah ruang i hremnak nan in ahcun Pathian nih thluachuahnak an pek hna lai, ti a si kha.Biatak a si mi Jesuh kong phuan hi a man a fak ko. Fawitein phuan a si khawhnak ram hi vawlei cungah an tam lem lo. AD 150 ah Smyrna khua ah Bishop Polycarb a rak um i, Jesuh cu chiat serh ko, cucu kan in thlah ko lai an ti. Polycarb nih, "Kum 85 chung ka biak cang i a ka hleng bal lo" a ti caah mei in an khangh i lampi mei vannak ah an hman. Khrih zultu Paul zong nih rel cawk lo hremnak a rak in ve: Voi 5, Judah mi nih an ka tuk, voi khat tukah voi 39 tuknak ka in, Voi 3, Rom mi nih an ka tuk, Voi 1, lungchehnak ka in, Voi 3, ti parah ka lawng a rawk, Voi tampi zanah it lo in le rawl am tihal le hnipuan ngei loin ka um, ati. Paul nih a rak in cang bantuk in kum 1900 renglo chung Khrihfa mi nih an in. Thahnak zong an in: Martaar thisen cu Khrihfa hannak thlaici, an ti tawn. Khrihfa mi nih Biatak a simi Khrih caah harnak an in, i an in khawh ko. Hiti an in khawhnak cu Jesuh Khrih an ngeih caah a si: Biadang in: Hiti an in khawhnak cu Jesuh Khrih nih a ngeih hna caah a si. Jesuh Khrih kha an thazaang a si. Paul nih, "Thazaang a ka petu Khrih thawngin Zeizong vialte ka tuah khawh," a ti (Filipi 4:13).

Philh hlah u: Jesuh nih "Vawlei ka tei dih cang," a ti. Cun, "Van le vawlei ah nawl ngeih vialte kha pek ka si cang," a ti fawn. Van le vawlei tuanbia a donghnak bia a ial laitu cu minung an si lo, Jesuh Khrih a si i, thihnak teitu Bawipa si cang.

BIADONGHNAK:
Tiva thiang bang a thiang mi kan Zumhnak hi nawiter hlah u. Adam bang daiziar in nan um lai maw? Biatak aw dah nan than ter lai? Biatak aw rinternak nih Israel miphun a khamh tawn hna. Biatak hi nan phuan ahcun a man a fak tawn. Sihmanhselaw cuti a tuarmi hna nih cun Pathian thluachuahnak an co tawn. "Cu bantuk mi si awkah cun Pathian nih an kawh hna cu a si." Philh hlah u: Jesuh Khrih nih van le vawlei hi a tei dih cang. Pathian cu thanghat in um ko seh. Kan Lairam Pathian ah Bawipa cu si cang ko seh. Thlacamnak: Hi kan chimmi bia hi Pathian nih a min thannak caah hman a duh ahcun hmang hram ko seh, Amen.

 

 

MEI ALH NUNTER PENG U SIH
 “Cucaah na cung i ka kut ka rak chuan tik i Pathian nih an pekmi laksawng kha na nunter peng nak hnga chimh  tthan kan duh. Pathian nih a kan pekmi thlarau nih cun mi ralchia ah a kan ser lo, tthawnnak le dawtnak le mah le mah i uk khawhnak tu khan a kan khah ter.” (II Timote 1:6 -7)
                                                                                      By. Pastor Uk Ceu
Biahmaitthi:
Thlarau lei in kan pa le a simi hna nih an kut kan luu cung i an chuan i, phundang in chim ahcun thla an rak kan campiak lio i kan comi Pathian sin in laksawng kha nunter peng hna u sih timi biatlang hmang in thawngttha i hrawmtii hna u sih.
 
Timote pahnihnak hi Paul nih thlarau lei i (II Tim. 1:2) a fa a simi Timote sinah a kuatmi a si ticu zapi nih kan theihmi a si. Pual nih a cakuat in biacah a duh bikmi cu,“harnak le hremnak le sifahnak ka inmi chung in zumhnak le lungsaunak le dawtnak le thlachiat ruahnak ka ngeih bantuk hin, nang zong ngei ve, tihi a si.” Biahmaitthi ah kan hmuh khawhmi a si.
 
Kan Cathiang relmi chungah lut colh ko u sih law Paul nih na cung i ka kut ka rak chuan tik i Pathian nih an pekmi laksawng kha na nunter peng nak hnga a ti tikah hin zei laksawng dah a si hnga? Nunter peng a ti tikah tah a nungmi cu zeitindah a um awk a si hnga? ti kha kan lai Baibal ahhin a fianglo bantuk in a um. Asinain mirang ahcun a van fiang ngai “flames the spiritual gift God gave you” a ti i thlarau lei thil a si ticu a fiang colh.
 
II Timothy 1:6 “ This is why I remind you to fan into flames the spiritual gift God gave you when I laid my hands on you.”(NLT) A rak comi a siloah Pathian nih a rak pekmi kan ti lai cu Thiangthlarau laksawng meizik kha a si i cucu chem/zaap peng a duhnak cu mihter hlah nunter peng ti a si. Ephesians 4:11 chung kan zoh ahcun Pathian nih khrihfabu chungah laksawng (gifts) a kan pekmi an um cio. Cucu hmanding le karhter dingah a si, chiah sawh ding an si lo. Tahchunnakah hlasak a thiammi nih hlasaknak in, thawngtthachim a thiammi nih thawngtthachimnak in, Pathian nih a kan pekmi kan laksawng cio kha kan nunter peng i pathian caah rianttuan ding kha a biapi tukmi a si. Khrihfanun (Christian life) timi cu aa dinhawk a si lo a mah le thil tikhawh tawk tein Khrih le Khrihfa bu caah a cawlcangh peng ding a si.
 
“NUN” timi zoh ta u sihlaw minung pakhat a nung ko ti kan theih khawnhnak cu a cawlcanghnak (Action) ahkhan a si. Kan chim tawnttheumi bia cu kaa hngilhtuk ning cu a thih in ka thi ko ti a si. Chim duhmi cu action/cawlcanghnak a ngei ti lomi aa hgilhmi cu a thimi he a lo ko cang tinak a si. Minung pakhat, khrihfabu pakhat, fellowship pakhat a nung ko ti kan theihkhawhnak cu a cawlcanghnak (action) ahkhan a si ve. Khrihfa bu zong hi zeitluk in a ngan zongah zeitluk in a hmet zongah a cawlcangh ti lo i Pathian nih a pekmi laksawng daitein a chiah i rian a ttuan ti lo ahcun a nung ko ti awk ahcun a har ngai. Cubantuk tthiamtthiam in nang mithi kei piangthar ee ti i kan kaa in chim lennak cun kan nunnak tu ahhin kan nung ko timi a langh ding hi bia pi deuh a rak si.
 
Mifimbia ah “Chiandeih a thimi nakin cun Uico a nungmi a ttha deuh” ti a si. Rumra hna ngeih ngai, dawh ngai ttung, doctor hna zong pahnih le pathum lak biachim hna thiamngai ttung i cu vialte Pathian nih a kan pekmi laksawng cu a mah caah hman ttung lo nakcun Pathian sinah rawl ulh le khukbil in mithli he thla a cammi nuhmei le santlailo i kan ruahmi hna nun tu khi Pathian hmai ahcun a sunglawi deuh ko lai dah ti hi vun langhter ka duh fawn. Cun a nungmi cu a tthang lai a nun ttung i a tthang lomi cu a thih lo hmanh ah a damlo/zawtnak a ngeih bia tal cu a si lai. Efesa 4:15 “kan lu a simi Khrih leiah khan a lam kip in kan tthan awk a si”. Atibantukin a lamkip in kan tthanawk a si i kan tthan ning le kan tthannak belte asi lo men lai lo nain kan tthan dingmi cu aa khat ko.
 
Kan pum/tung (Stature), fimnak (wisdom), hngalknak (knowledge), ah kan tthan awk a si. Cuve bantukin Khrih nih a kan pekmi thiangthlarau zongin kan tthan ve awk a si.  Kan piangthar kan ti, thaizing ahcun kan mah kel kan si tthan tawn. Kan lai phungthluk ah “Vui tu lai le Sai at lai bang” timi a um. Nihin Laimi cheukhat kan ti ko lai voikhat lungthawh saphut ah Vui tu lai le Sai at lai ko cu kan lo tak ko, van hmanh cim sehlaw a doh lai ti phun in bia chim i thla hnih thla thumnak hrawng ahcun van chimh cu chimlo kan rak um tthing nak hmun ahkhan kan kir tthan a hlan i kan rak tuahtawnmi sualnak let hnih in kan tuahtthan i thawngttha kan rak theih lio i kan rak comi Thlarau lei thil kan lungchung i lawmhnak le hnangamnak te cu kan thih ter than tawn ko lo maw kha?
 
Zeitindah kan nunter lai?
A pakhatnak ah Baibal relnak in: Baibal na rel lo ahcun zeitikhmanh ah na thlarau nun cu a tthang/tthawng kho bal lai lo. Minung nih kan nunnak caah kan damnak caah le kan tthannak dingah ti le rawl cu ei hrim a hau ti le rawl na ei lo ahcun na thi bak ko lai cu vebantukin Baibal cu Thlarau lei kan ti le rawl (Spiritual nourishment) a si ve i na rel lo na ei ve lo ahcun thlarau lei ahchun caan a sau deuh ahcun na thi ve bak ko lai. Baibal rel tikah lungthin dihlak in “Bawipa ho dah na si?” “who are you Lord?, Zeidah tuah seh tin a ka duh?, “What do you want me to do?”, tiin na rel a si ahcun a nungmi Pathian cu na thinlungah aa phuang lai i cu thawng cun thazaang le tthawnnak na hmuh lai. Baibal relnak in thlarau meizik a hliomi cu nunter peng a hau.
 
A pahinhnakah thlacamnak in: Thla a cam ti lomi Khrihfa kan si ahcun Pathian he pehtleihnak (relationship) a ngei ti lomi a cat cangmi kan si tinak a si. Thlacamnak kan ti tikah hin Pathina he i pehtlaihnak caah kan caan hmang hlah u sih (let’s take our time for devotion) kan ti ko lai, cu devotion caan te cu laak i zuam hna u sih. Devotional life timi hi ngeih hrim a hau, a tuchan cu kan Gtalk (online chawnhnak) status te ah manh lo (busy) ti in a sen te kan piah i kan busy tak maw tak lo cu thei ve hlah zei kan tuah cu Pathian lawng nih a theih kan busy kan tinak ah devotion tuah i thlacamnak caan zong ngei lo tiang in um kan hmang i cu nih cun thlarau lei ah daithlannak thathutnak a chuahpi i a hnu ahcun kan chung i duhnak a rak ummi te lungthawhnak te thlacam huamnak te kha a lo tawn, a fawinak cun a thi tawn. Devotion ngei peng in thlacamnak he thlarau meizik cu chem/zaap peng hna u si law a alh thluahmah ko lai.
 
A pathumnak ahcun pumhkhawmh nak lei ah i pek i zuam ahau: Praise and worship lei hi tha kan pek bak a hau. Pathian cu lungthin dihlak in kan biak/thangtthat tikahhin kan Thlarua caah vitamin ei piak bantuk a si, hi kan relmi Baibal he a kaih/tlak dingin thing tampi tih bantuk khi a si, mei na kau tikah thing tampi na tih ahcun a alh a ttha thluahmah ko lai cubantuk cun Pathian na thangtthatnak/biaknak ah thazang na chuah i na nunnak na pek deuh paoh ahcun thlarau leiah na tthawng deuh ve ko lai i na thinglung chungah Pathian duhnak le a rianttuan duhnak cu mei bantukin a hlio in a hlio thluahmah ko lai.
 
Biadonghnak:
Nihin kan Krihfa nun ah lungthawhnak (emotion) lawngin kan kal i pehzulhnak leiah kan daithlan nakhngak lo ding hi a biapi ngai. Paul nih a fapa Timote kha Pathian rian na ttuannakah a mahnih an rak pekmi laksawng Thliangthlarau mei kha mihter hlah nunter peng…kan van peh deuh ahcun, cu Thiangthlarau thawng cun dahkaw tthawnnak, dawtnak, mah le mah i uk khawhnak cu na ngeih lai i a rianttuannak ah raltthatnak an pek lai cu. Cucaah cun nihin kan Khrihfa sinak ah Pathian nih a kan pekmi phundang deuh in kan chim ahcun kan comi Thiangthlarau mei bantukin a hliomite kha mihter loin nunter peng u sih. Cuticun a rian kan ttuannak ahhin tthawnnak le raltthatnak a kan pek lai i cu thawng cun Pual nih Filipi 4:13 “ tthawnnak a ka petu Khrih thawngin thil zeipaoh ka tuah khawh ko hna.” a ti bantuk in a rianthiang kan ttuannakah kan hmuh tonmi harnak lungretheihnak vansannak a ing tuar khotu le teitu kan si ko lai.